• Steden van straks: aan de slag met ruimtelijke opgaven

Start op 16 november 2023

In dit 6-daagse leeratelier ‘De steden van straks’ verkennen we hoe maatschappelijke veranderopgaven in de ruimte samenkomen. Belangrijke vraag hierin is hoe we de wens tot verdichting kunnen combineren met de urgentie om de leefomgeving aantrekkelijker, gezonder en klimaatbestendiger te maken.

• Voor zowel niet – stedenbouwers als stedenbouwers
• Welke opgaven zijn het?
• Waar liggen de verbindingen?
• Waar liggen kansen?
• Welke keuzes leiden tot een integraal voorstel?
• Met een rode draad praktijkcasus door het hele leeratelier

De leergang is een samenwerking tussen Berghauser Pont Academy en de Stichting Orbiters.

Heeft u vragen over deze leergang of wilt u een optie nemen dan kunt u vrijblijvend contact opnemen met Kristian Koster via kristian@berghauserpont.nl of 06-23152794.  

Voor inhoudelijke vragen kunt u ook contact opnemen met de heer Snel, coördinator van het leeratelier  per mail te  bereiken via  h.snel@zwolle.nl of de heer Nijland van de Stichting Orbiters per mail te bereiken via   newland.kennistransfer@gmail.com

Inleiding

De ordening van de ruimte in de stad kent een toenemende complexiteit aan opgaven. Concreet in de vraag hoe we de wens tot verdichting combineren met de urgentie om de leefomgeving aantrekkelijker, gezonder en klimaatbestendiger te maken. Denk daarbij aan meer groen, duurzaamheid, autoluw, complexe functiemenging, gezondere leefomgeving met behoud van cultuurhistorisch erfgoed, energieneutraal en tegelijk ook pandemie proof.

Deze vraag komt vanuit de samenleving en wordt verwoord in gemeenteraden. Deze opgaven komen alle samen in de ruimte. Dat vraagt vanuit een spilpositie van de stedenbouw een nog meer integrale werkwijze. In het werkveld van de ruimtelijke ordening zijn daarbij velen actief die raakvlakken hebben met het ontwerp. Dit leeratelier beoogt hulpmiddelen aan te reiken om de verbinding te maken om al deze opgaven een plek te geven in het ontwerp van onze schaarse ruimte.

Inhoud

Stedenbouwkunde is het vakgebied dat onderzoek doet naar wenselijke en mogelijke ontwikkelingen voor bestaande en nieuw in te richten gebieden. Denk daarbij ook aan de openbare ruimte. Het is daarmee een verbindende discipline vanuit de kracht van verbeelding. Onderzoek naar identiteit van een plek, maatschappelijke context en programma leiden tot nieuwe positionering waar anderen mee verder moeten kunnen. De urgentie ligt bij het kansrijk formuleren van een antwoord op maatschappelijke vraagstukken om te komen tot integrale omgevingskwaliteit.

Wat verstaan we dan samen onder omgevingskwaliteit? We onderscheiden hierbij de volgende veranderingsopgaven met bijbehorende begrippen:

• Energie: besparing, opwekking, verzwaren elektriciteitsnetwerk, stadswarmte, waterstof, geothermie
• Mobiliteit: STOMP, 10’ stad
• Klimaat: adaptief ontwerpen, wateropgave (teveel en te weinig), HWBP
• Gezondheid: dat is ruimer dan bescherming
• Circulariteit: herbruikbare bronnen, eindige bronnen efficiënt gebruiken, hergebruik
• Stadslandbouw: ketenverkorting, voedselbos

Bovenstaande onderwerpen kennen natuurlijk een relatie tot grond, geld en middelen. Ook kijken we naar maatschappelijk rendement zoals waarde van leefbaarheid.

Doelgroep

Het leeratelier is bedoeld voor medewerkers die vanuit het samenwerkingsdoel en de wens tot integraal denken bij willen dragen aan meningsvorming en samenwerking rond ruimtelijke verandering zonder daarbij zelf stedenbouwer te zijn.

Dit leeratelier mikt op deelname van niet – stedenbouwers die wel met ontwerpen en stedenbouw in aanraking komen en daarover op niveau mee willen praten en denken. Maar ook geschikt voor stedenbouwers die beter toegerust willen zijn om de verbinding te maken met aanpalende vakgebieden.

Doelgroepen zijn medewerkers van gemeenten, provincies, corporaties, rijk, adviesbureaus en marktpartijen die zich bezig houden met stedelijke ontwikkeling. Zoals projectleiders en (gebieds)ontwikkelaars, beleidsmedewerkers ruimtelijke ordening, stedenbouwers, medewerkers en juristen grondzaken, planeconomen, vastgoedeconomen, juristen en allround adviseurs.

PROGRAMMA

Dit leeratelier bestaat uit 6 dagen waarin we verschillende thema’s behandelen. Doorlopende casus hierin is een te ontwikkelen gebied in Zwolle. Op elke dag worden twee thema’s uitgediept door een vakspecialist waarna we op de laatste dag een integratieslag maken. Gedurende de dagen behandelen we de financiële haalbaarheid van de plannen. Ook kijken we hoe om te gaan met onverwachte gebeurtenissen gedurende de looptijd van het project.

Lesdag 1 basis leggen
– Introductie, kennismaking, toelichting opzet van het leeratelier.
– Verwachtingen en leerdoelen van de deelnemers.

Blok 1 – analysemethoden
Om een plek, een stadsdeel of een nog groter gebied in de vingers te krijgen, zijn meerdere methodieken beschikbaar. Inzicht in de episodes van ontwikkeling van een plek onthult vaak de kwaliteiten en de identiteit van die plek. Bestuderen van kaartmateriaal door de eeuwen heen kan de weg wijzen naar een gewenste nieuwe episode. Het maken van factsheets met daarop in tekeningen de relevante data maken duidelijk tot welke stedelijke systemen de plek zich verhoud.

Een meer intuïtieve en empirische benadering door onderzoek op ooghoogte geeft inzicht in de meer sociologische aspecten van een plek. Hoe bewegen de mensen zich, waar zijn vanzelfsprekende ontmoetingsplekken en welke rol spelen de plinten van de gebouwen. Teken een ‘schatkaart’ van een gebied; welke kwaliteiten zijn er te onderscheiden die ankerpunten zijn voor een nieuw perspectief. Hoe zit de openbare ruimte in elkaar en hoe draagt die bij aan het ‘lezen’ van de stad.

Meerdere onderzoekers hebben waardevolle methodieken ontwikkeld zoals Kevin Lynch, Christopher Alexander, Jane Jacobs, Gorden Cullen en Jan Gehl.

Blok 2 – analysemethodieken toepassen
In dit blok gaan we in groepen de besproken methodieken toepassen op het studiegebied. De bevindingen bespreken we met elkaar en komen tot een samenvattende SWOT-analyse met een getekend verslag.

Lesdag 2 – duurzaamheid, verdichten en cultuurhistorie

Blok 3 – toelichtingen en gesprek
Verdichten in de bestaande stad is een actueel en veel bediscussieerd vraagstuk. Welke doelen dient het? Hoe maakt het de stad duurzamer, inclusiever, economisch krachtiger? En hoe kan cultuurhistorie helpen deze ontwikkelingen op een welhaast vanzelfsprekende manier in het stedelijk weefsel in te passen? Aan de hand van concrete casussen als het Kraanbolwerk en de plannen aan de Zwartewateroever gaan we met elkaar in gesprek.

Blok 4 – toepassen in het studiegebied
Nu gaan we de geleerde lessen toepassen op het studiegebied met een programma van 300 woningen en additionele stedelijke functies. Het resultaat is een visie op de opdracht met randvoorwaarden, eisen, wensen en nadere onderzoeksvragen.

Lesdag 3 – stadssociologie en openbare ruimte

Blok 5 – toelichtingen en gesprek
Hoe is het gebruik van de stad en welke activiteiten zijn er te onderscheiden. Welke aspecten helpen mee je ‘thuis’ te voelen in een stedelijke omgeving. Helpt de structuur en de inrichting van de openbare ruimte bij de oriëntatie en het dagelijkse leven in de stad? De stadsplattegrond en de kwaliteit van de openbare ruimte is bij uitstek het schaalniveau van het publieke domein. We behandelen hoe vanuit dit schaalniveau en het gebruik van de ruimte, de vastgoedontwikkeling strategisch aangestuurd kan worden.

Blok 6 – de rol en betekenis van de openbare ruimte en het stedelijk gebruik in het studiegebied.
We bestuderen in groepen de structuur en de kwaliteit van de openbare ruimte in het studiegebied. We onderzoeken in welke mate die ondersteunend is of moet zijn aan het dagelijkse stedelijke leven. Welke verbeterpunten of uitgangspunten zijn te onderkennen? Het resultaat is een visie op de openbare ruimte en het stedelijk gebruik.

Lesdag 4 – klimaat en mobiliteit

Blok 7 – toelichtingen en gesprek
Zwolle is een stad midden in de delta van IJssel, Vecht en Sallandse weteringen. En staat onder invloed van peilwisselingen van het IJsselmeer. De stad is zeer kwetsbaar voor de effecten van klimaatverandering op het watersysteem. In dit blok wordt deze specifieke context toegelicht. Ook mobiliteit heeft met stromen te maken. De noodzaak tot verduurzaming dwingt een omslag in mobiliteit af. Toelichting zal worden gegeven op de aspecten die daarbij komen kijken. Hoe maakbaar is het en welk beleid ligt dan voor? Beiden, zowel water als mobiliteit, stromen door de stad en hebben sterke relatie met elkaar.

Blok 8 – oefenen in het studiegebied
Hoe kan de sponswerking in het studiegebied substantieel verbetert worden? Hoe verhoudt zich dat tot een nieuwe opzet voor mobiliteit vanuit het STOMP-principe? Het resultaat is een position paper en een aanzet voor een kritische massa om de omslag naar klimaatadaptatie en duurzame mobiliteit te maken.

Lesdag 5 – stedelijk groen en gezondheid

Blok 9- presentaties en gesprek
Hoe kunnen we de stad verdichten en tegelijkertijd vergroenen en sturen op gezondheid? Een verhoging van de leefkwaliteit voor mens, dier en plant. Natuurinclusief bouwen en verbeteren van de biodiversiteit. Welke systemen komen dan de hoek om kijken? Hoe richten we de stad zo in dat het de gezondheid van de bewoners verbeterd? We gaan in op het brede begrip van gezondheid en wat dat betekent voor de inrichting van het studiegebied.

Blok 10 – oefenen in het studiegebied
Het geleerde gaan we toepassen op het studiegebied. In welke mate draagt de huidige inrichting bij aan de leefkwaliteit van mens, dier en plant? Stimuleert de inrichting de gezondheid van zijn gebruikers? Welke adviezen zijn er te geven? Het resultaat van dit blok is een geschreven recensie.

Lesdag 6 Integratieslag en afsluiting

Blok 11 – integratieslag
In dit laatste lesdag brengen we alles wat we geleerd hebben bij elkaar tot een integrale visie op de gebiedsontwikkeling van ons studiegebied. We definiëren de strategische inzet, brengen een fasering aan, bepalen hoe regie te voeren en hoe het RO instrumentarium is in te zetten. Wat wil je beslist bereiken met de gebiedsontwikkeling en wat zou fijn zijn binnen te halen. Welke spin off verwacht je? Het resultaat is een advies aan het gemeentebestuur van Zwolle. De wethouder zal aanwezig zijn om het advies in ontvangst te nemen en feedback te geven.

Blok 12 – afsluiting
We blikken terug op de leergang. Is voldaan aan de verwachtingen? Zijn de individuele leerdoelen gehaald? Welke nieuwe inzichten zijn opgedaan en wat ga je vanaf nu anders doen?

We sluiten af met de uitreiking van een bewijs van deelname.

DOCENTEN

Henk Snel

senior stedenbouwkundige bij de gemeente Zwolle

 

Henk Snel (1959) is senior stedenbouwkundige bij de gemeente Zwolle. Zijn credo is: vertel verhalen, geef focus, maak ruimte en vier de tijd. Zijn werkveld bestaat uit grotere en complexe binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen. Wat is het doel, wat is in essentie de opgave en waar zitten de hefboom om een ontwikkelproces in beweging te krijgen? Een goed voorbeelden daarvan is de Spoorzone. Met de historische binnenstad straks het nieuwe Centrumgebied van Zwolle. Met het vernieuwde station als het centrale stedelijke element. 1km2 gebiedsontwikkeling, 4000 woningen, 70.000 m2 industrieel erfgoed. En thuisbasis van een Eco-systeem; de synthese tussen innovatieve maakindustrie, creatieve sector en hbo en mbo onderwijs. Daarnaast is Henk betrokken bij strategische beleidsontwikkelingen als de Zwolse Adaptatie Strategie, de Omgevingsvisie Ons Zwolle van Morgen en ontwerpend onderzoek vanuit meerdere thema’s. Dankzij jarenlangs ervaring heeft Henk goed inzicht in het instrumentarium dat een stedenbouwer tot zijn beschikking heeft. Van visie, stedenbouwkundige plan, beeldkwaliteitplan, openbare ruimte plan tot het juridische plan. Henk is al lang actief binnen het onderwijs. Als docent van een Post HBO cursus stedenbouw bij de Hogeschool Windesheim, docent bij van Hall Larenstein, lid afstudeercommissies Hogeschool van Amsterdam en Academie van Bouwkunst te Amsterdam. Voor deze leergang is Henk de coördinator.

 

Marco Elshof

Projectleider gebiedsontwikkeling bij de gemeente Deventer

Marco Elshof is werkzaam als procesregisseur en projectmanager in Stad- en gebiedsontwikkeling bij de gemeente Deventer. Marco werkt vanuit het verbinden en vertalen kennis en beleid aan de praktische uitvoering. Hij neemt een eigen en gefundeerde visie op het vakgebied gebiedsontwikkeling mee en is daarmee in staat vanuit samenwerking te sturen. Hij is erg betrokken bij het grotere geheel van stadsontwikkeling in zowel fysiek als sociaal opzicht. Gebiedsontwikkeling gaat voor hem uit van een zorgvuldige balans tussen omgevingskwaliteit, maatschappelijk draagvlak en financieel economische haalbaarheid.

Marcel de Ruiter

VanWonen ontwikkelt duurzame leefomgevingen voor de gezondste generaties. We zijn ons bewust van de impact die de bouw heeft maar ook de kansen die gebiedsontwikkeling biedt. We willen de problemen niet overlaten aan de komende generaties, maar samen stappen dat er voor hen een prettig leefbare plek ontstaat. Samen gaan we de uitputting van de aarde tegen, verminderen we de CO2 uitstoot om zo de gevolgen van klimaatverandering opvangen. Samen dragen we bij aan een betere en gezondere wereld waar mensen naar elkaar omzien. Dat is ook mijn persoonlijke droom, mijn motto. Om deze reden ben ik dit werk gaan doen en werk ik met veel plezier bij VanWonen.

 

Annemarth Idenburg

directeur Trendbureau Overijssel

Herman Reezigt

stedenbouwkundige en partner bij Buro MA.AN

Boudewijn Wijnacker

adviseur erfgoed bij de gemeente Deventer

Anneke Treffers

research lecturer bij de Hogeschool van Amsterdam Urban Technology

 

Anneke Treffers is in 1995 als architect afgestudeerd aan de Academie van Bouwkunst te Amsterdam. Na op een aantal architectenbureaus te hebben gewerkt en een periode in Ecuador aan ontwikkelingsprojecten, is zij sedert 2004 verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam als docent-onderzoeker Stedenbouw. Zij coördineert en begeleidt o.a. een afstudeeratelier voor stedenbouw studenten. Dit atelier is gekoppeld aan het onderzoeksprogramma van het lectoraat Bouwtransformatie. Binnen dit onderzoeksprogramma richt zij zich op de verbinding tussen het sociale domein en het fysieke domein. Dit heeft de afgelopen jaren geresulteerd in twee publicaties van onderzoeken, MIJN STRAAT en Buurtdragers waar zij samen met Ivan Nio (sociaal geograaf) en Frank Suurenbroek (lector Bouwtransformatie) aan heeft gewerkt.

Han Goodijk

senior ontwerper stedenbouw en landschap

Han Goodijk is senior ontwerper op het raakvlak van stedenbouw en landschap. Door zijn lange betrokkenheid bij de gemeente Zwolle is hij in staat om maatschappelijke relevante thema’s op alle schaalniveaus onderdeel te laten vormen van de opgave. Een gezonde aantrekkelijke leefomgeving die is verweven met de context staat centraal. Binnen de gemeente Zwolle ligt zijn focus op het stadshart waar grote transformaties op gebied van waterveiligheid, mobiliteit en gebiedsontwikkeling plaats vinden.

Bart Stoffels

eigenaar van Stadsstromen

Robert Boshouwers

adviseur mobiliteit bij Rebelgroup

Chris Koppe

of counsel in de privacyadviespraktijk bij SOLV

Chris Koppe, LL.M., B.A. adviseert zijn opdrachtgevers op strategisch en tactisch niveau. Hij is gespecialiseerd in het borgen van privacy in data gedreven bedrijfsprocessen, geeft uitvoering en sturing aan implementatietrajecten en helpt met de inrichting van (complexe) governance vraagstukken. Chris is Grotius Academie (specialisatie Privacy) gecertificeerd. In het verleden was hij als wetenschappelijk docent Europees recht verbonden aan de Universiteit Utrecht en daarvoor aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is lid van het Nederlands Genootschap van Functionarissen voor de Gegevensbescherming en het Rotterdams Juridisch Genootschap.

Gerrit van Oostrom

MATERIAAL

• Digitale hand-outs en eventueel aanvullend digitaal materiaal
• Toegang tot de gehele digitale kennisbank   Omgevingsweb Pro tot een maand na de cursus

Hiermee krijgt u toegang tot het dossier met alle relevante achtergrondinformatie rondom uw cursus. Zo kunt u voor, tijdens en na de cursus continu leren over dit onderwerp.

Verder krijgt u met Omgevingsweb Pro gratis toegang tot tientallen dossiers, 40 digitale boeken van Berghauser Pont Publishing, waaronder commentaar en naslag, en het gehele jurisprudentie archief.

STUDIEPUNTEN

Studiepunten en -uren

Voor deze cursus/opleiding kunt u 30 studie-uren rekenen.

AANMELDEN

Datum, Locatie en Prijs

• € 3.295,-
• • Genoemd bedrag is exclusief 21% btw
  • Prijs is inclusief lunch, koffie en thee
  • Meld u aan voor het STAP-budget via:

https://www.berghauserpontacademy.nl/stap-budget-formulier/

 

Aanmelden

Referenties

Voor deze nieuwe cursus zijn nog geen referenties beschikbaar

OOK INTERESSANT VOOR U

Incompany

Wilt u deze cursus liever met uw eigen team en op maat bij u op kantoor? Dat kan! De voordelen van incompany op een rij:

• De training is altijd maatwerk
• U bereikt als team hetzelfde niveau
• Voorafgaand een vrijblijvend intakegesprek met de trainer(s)
• Bedrijfsspecifieke situaties worden betrokken
• U bepaalt de data van de training